Elektronik atıklar, günümüzde hızla artmaya başladı. Bunun sebebi, sürekli büyüyen teknoloji firmalarının hayatımızı her geçen gün daha kolay hale getiren gelişmiş cihazları. Artan akıllı telefon ve bilgisayar kullanımı, pek çok elektronik eşyanın kullanılmaması anlamına geldi. Bu da beraberinde elektronik atıkları getirdi. Elektronik atık geri dönüşüm işlemi ise her yıl kullanılamaz hale gelen, tabiri caizse son kullanma tarihi dolan telefon, bilgisayar, dizüstü bilgisayar, televizyon ve daha pek çok elektronik cihazın değerlendirilmesini sağlıyor. Peki elektronik atık geri dönüşüm hakkında bilgilerimiz yeterli mi? Hazır 5 Haziran 2018 Dünya Çevre Gününü kutluyorken, elektronik atık geri dönüşüm hakkında bilgilerimizi arttıralım.
Bu noktada ilk olarak elektronik atık nedir sorusunun yanıtlarını sizlerle paylaşalım. Bir cihazı kullanan kişi onun kullanım miyadının dolduğunu düşünüyorsa; ya da bir cihaz gerçekten hasar görmüş ve kullanılamaz hale gelmişse, bozulmuş, kırılmış, hasar görmüş, tamir edilemez duruma gelmiş ise bu tür elektrikli ya da elektronik cihazların tümüne verilen genel isim elektronik atık olarak belirtilmektedir. Peki elektronik cihazları kategorilere ayırdığımızda, hangisinin hangi grupta yer aldığını biliyor muyuz?
■ İklimlendirme cihazları, soğutucular, buzdolapları
■ Büyük beyaz eşyalar
■ Monitör ve televizyonlar
■ Telekomünikasyon ve bilişim, tüketici ekipmanları
■ Aydınlatma ekipmanları
■ Elektronik ve elektrikli aletler, küçük ev aletleri, eğlence ve spor ekipmanları, oyuncaklar, kontrol ve izleme aletleri
Dünya genelinde her yıl, 50 milypn ton elektronik atık üretimi gerçekleştirildiğini biliyor muydunuz? Bunun sebebi gelişen teknoloji ve sürekli olarak küresel pazarlara yeni elektrikli ve elektronik cihazların çıkmasından kaynaklanıyor. Amerika Birleşik Devletleri’nde her sene, 30.000.000 bilgisayarın elektronik atık olarak çöpe atıldığı tahmin ediliyor. Bununla birlikte, yıl 2022 olduğunda, projeksiyon elektronik atıklarının 9.5 milyar dolar seviyesine geleceği tahmin ediliyor ki bir durup düşündüğünüzde, bu rakamın ne kadar büyük olduğunu daha iyi anlayabilirsiniz.
Bu anlamda Birleşmiş Milletler Uluslararası Telekomünikasyon Birliği bir rapor hazırlamış durumda. Bu rapor ile elektronik atıklar hakkında daha fazla bilgi sahibi olabiliyoruz. Örneğin, 2016 yılı için elektronik atık miktarının 45.000.000 ton olduğu belirtiliyor. Elektronik atık geri dönüşüm ile bu atıkların sadece %20’lik bir kısmı değerlendirilmiş durumda. Değerlendrilmeyen elektronik atık maddi değeri 55 milyar dolar. Bu değerin 9 milyar doları sadece akıllı telefonlara ait.
Her yıl üretilen elektronik atık miktarı bir önceki yıla göre daha fazla. Bu fark yıl başına %4’lük bir artış gösteriyor. 2021 senesine gelindiğinde üretilecek olan elektronik atık miktarının 52.2 milyon tona ulaşacağı tahmin ediliyor. Çünkü, her geçen gün daha fazla teknoloji bağımlısı hale geliyoruz. 2007 yılında dünya genelinde çevrimiçi olan kişi miktarı %20 iken, günümüzde ortalama %50 dolaylarında çevrimiçi teknoloji çılgını bulunduğu düşünülüyor.
Peki elektronik atık geri dönüşümü neden gerekli? Elektronik atık geri dönüşüm hakkında bilgi verirken öncelikle şunu belirtmeliyiz ki, elektronik atıklar her şeyin öncesinde, bırakıldıkları yerlerde çevreye zarar veriyor. Yasa dışı olarak katot tüplerini, yani örneğin bir monitör tüpünü boşaltmak, her şeyin öncesinde yer altı sularına zarar verir. Elektronik atıklarda bol miktarda maden, plastik ve cam bulunmaktadır. Bunların her birinin üretilmesi gerekir. Böylece ortaya hem sera gazı çıkar; hem de kaynak sarfiyatı gerçekleşir. Elektronik atık geri dönüşüm ile tüm bunlar en aza indirgenir ve kaynak sarfiyatı önlenmiş olur. 1 milyon dizüstü bilgisayar, elektronik atık geri dönüşüm programına dahil edilirse, yılda en az 3.500 evin kullanacağı elektrik enerjisinden tasarruf edilmiş olacağını belirtmeden geçmemeliyiz.
Elektronik atık geri dönüşüm süreci için ülkemizde belediyeler ve elektronik atık merkezleri yetkilendirilmiştir. Elektronik atıklarınızı bu merkezlere ücretsiz olarak teslim edebilir ya da 181 numaralı telefonu arayarak elektronik atıklarınızı nasıl değerlendirebileceğinizi öğrenebilirsiniz. Ya da, eskisini getir yenisini götür kampanyalarından yararlanabilirsiniz ki bu sayede belirli bir indirimden de yararlanmış olursunuz.
